نفت که در زبان انگلیسی به آن پترولیوم (Petroleum) هم گفته می‌شود، یک نوع مایع غلیظ بوده که به رنگ‌های قهوه‌ای سوخته، سبز پر رنگ و سیاه در لایه‌های بالایی بخش‌هایی از پوسته کره زمین پیدا می‌شود. در واقع نفت، مخلوط بسیار پیچیده‌ای از هیدروکربن‌های مختلف است و بزرگ‌ترین خانواده هیدروکربن‌های موجود در آن از زنجیره آلکان‌ها هستند.

  با این حال هیدروکربن‌ها ممکن است ترکیب‌های بسیار متفاوتی داشته باشند. به دلیل کاربردهای فراوان نفت در صنایع مختلف و همچنین اهمیت و ارزشش به آن «طلای سیاه» هم گفته می‌شود که متأسفانه یا خوشبختانه جزء سوخت‌های فسیلی تجدیدناپذیر است. ریشه کلمه نفت از یک کلمه اَوِستایی به نام «نَپتا» گرفته شده است. البته در نقاط گوناگون جهان از جمله عربستان و پاریس، نام‌های تقریباً مشابهی دارد. کلدانیان و اعراب آن را «نفتا» خوانده و در فرانسه به آن «Naphte» گفته می‌شود. جالب است بدانید که ریشه واژه «Naphte» هم از کلمه «Naphta» که لاتین است گرفته و شده و معنی آن هم روغن شرقی می‌باشد.

به بیان ساده، باقی مانده اجساد جانوران و گیاهان که میلیون‌ها سال قبل (پیش از دوره دایناسورها) که در محیط‌های دریایی یا خشکی‌های مناسب جهت رسوب گذاری قرار داشتند، بعد از گذشت چندین سال در بین رسوبات قرار گرفته و به علت نبود اکسیژن و وجود فشار بالا، به نفت تبدیل می‌شوند. 

  مصارف و فواید استخراج نفت

 استخراج نفت عملیاتی است که در طی آن، نفت خام را به منظور بهره برداری و استفاده، به روش‌های مختلفی از داخل زمین بیرون می‌آورند. به دلیل هزینه بسیار زیاد استخراج نفت، امروزه زمین شناسان سعی می‌کنند که با کمترین هزینه و بهترین و سریع‌ترین راه ممکن، میادین نفتی را شناسایی کنند. آنها ابتدا با عکس‌برداری هوایی با کمک ماهواره‌ها و نقشه برداری علمی به مطالعه دقیق مناطق مختلف می‌پردازند و پتانسیل هر مکان را برای داشتن ذخایر نفتی می‌سنجند. سپس با کمک لرزه‌نگارها در مکان‌هایی با پتانسیل بالا، با آزمایش روی نمونه‌های موجود در زمین، میدان‌های نفتی را شناسایی می‌کنند. در آخرین مرحله، وقتی که از کافی بودن میزان و مرغوب بودن کیفیت نفت موجود در چاه‌ها اطمینان حاصل کردند، عملیات حفاری را آغاز نموده و نفت خام را استخراج می‌کنند. البته همیشه نفت خام هم خارج نمی‌شود؛ در واقع در روند استخراج نفت، آب، گوگرد، نفت خام و نمک هم استخراج می‌شود.

پالایش نفت 

از آنجایی که نفت پالایش نشده تنها مایعی غلیظ، چسبناک و بی فایده است، برای استفاده نیاز داریم که ابتدا آن را پالایش کنیم. پالایش نفت خام به این صورت است که پس از استخراج نفت از چاه‌های نفتی، آن را به پالایشگاه‌های بزرگ نفتی انتقال می‌دهند. سپس با استفاده از برج تقطیر، آن را پالایش می‌کنند؛ به اینصورت که نفت خام درون برج تقطیر ریخته شده و سپس با دمای بالایی گرما می‌بیند. از آنجایی هم که ساختار مولکول‌های نفت بسیار تشابه دارد، نفت خام به صورت 8 برش نفتی جدا می‌شود. هر برش نفتی شامل دسته‌ای از هیدروکربن‌ها است که بر اثر گرما دیدن در برج تقطیر و بر اساس نقطه جوش از همدیگر جدا می‌شوند. برش‌های نفتی سبک‌تر مانند حلال‌ها و سوخت خودرو که از تعداد کربن کمتری هم ساخته شده‌اند در قسمت‌های بالایی برج تقطیر قرار می‌گیرند و لایه‌های سنگین‌تر مثل سوخت کشتی و قیر که تعداد کربن بالایی دارند در لایه‌های پایین‌تر انباشته می‌شوند. در نهایت، برش‌های نفتی جدا شده طبق کارایی هایشان با کمک لوله‌های مخصوص به قسمت‌های مختلف پالایشگاه‌ها ارسال می‌شوند.

درجه حرارت هر لایه برج تقطیر و نمونه‌ای از کاربرد هر برش نفتی 

تعریف کلمه پتروشیمی 

واژه پتروشیمی از ترکیب «پترون» و «شیمی» به دست می‌آید و به معنی مواد شیمیایی حاصل از نفت است. محصولات پتروشیمی به سه دسته تقسیم می‌شوند:
دسته اول: محصولات اصلی پتروشیمی که شامل بنزین، آمونیاک، اتیلن، پروپیلن، گوگرد و غیره می‌باشد و پایه تشکیل محصولات دیگر است.
دسته دوم: مواد میانی که از مواد اولیه که در بالا ذکر شد تولید شده و به کارخانه‌ها فرستاده می‌شوند تا مواد مصرفی از جمله پلاستیک، لاستیک، پلی کلرو روینیل (PVC)، ملامین، حشره‌کش‌ها، سم‌ها و رنگ‌ها تولید شوند.
دسته سوم: محصولات نهایی کارخانه‌ها را شامل می‌شود. تقریباً هر آنچه که روزانه از مغازه‌ها تهیه کرده و با آن کار می‌کنیم که از نفت ساخته شده است.  

 مصارف نفت و فرآورده‌های نفتی

 ساخت انواع لوازم و ابزار آلات پلاستیکی، سوخت وسایل نقلیه از جمله خودروهای سواری، اتوبوس‌ها و وسایل نقلیه عمومی، کشتی‌ها، قطارها و هواپیماها، وسایل گرمایشی و هزاران مورد دیگری که امروزه زندگی بشر را راحت‌تر کرده است.

تاریخچه نفت در ایران 

در سال 1909 مهندسی به نام جورج رینولدز (George Reynolds) برای حفر چاه نفتی و استخراج نفت، از سوی انگلستان به ایران فرستاده شد. او تصمیم گرفت حفاری را در مسجد سلیمان آغاز کند و سرانجام پس از سه سال سخت کوشی توانست به نفت برسد و بدین ترتیب، چاه نفتی مسجد سلیمان به اولین چاه نفتی کشف شده و فعال در ایران تبدیل شد. 

نمونه‌هایی از معادن نفتی ایران 

•  میدان نفتی اهواز که بزرگ‌ترین یدان نفتی ایران است و روزانه 750 هزار بشکه نفت تولید می‌کند.
• میدان نفتی گچساران که در روز تقریباً 480 هزار بشکه نفت تولید می‌کند.
• میدان نفتی مارون که روزانه 520 هزار بشکه نفت تولید می‌کند.
• میدان نفتی پازنان یکی دیگر از میادین نفتی ایران می‌باشد که تولید روزانه آن به 350 هزار بشکه نفت می‌رسد.
• تولید نفت میدان نفتی کرنج در هر روز حدود 237 هزار بشکه نفت است.
• میدان نفتی آغاجاری روزانه 300 هزار بشکه نفت تولید می‌کند.
• روزانه در میدان نفتی رگ سفید، 180 هزار بشکه نفت تهیه می‌شود.
• تولید روزانه میدان نفتی بی‌بی حکیمه به 120 هزار بشکه در روز می‌رسد.
• مهندسین در میدان نفتی سروش در هر روز قادر به تولید 46 هزار بشکه نفت هستند.
• میدان نفتی آب تیمور در هر روز معادل 60 هزار بشکه نفت تولید می‌کند.
• و در آخر، میدان نفتی آزادگان را داریم با تولید 40 هزار بشکه در روز که کمتر از دیگر چاه‌ها در ایران فعالیت دارد.

در کل در ایران 102 میدان نفتی وجود دارد، اما همه آن‌ها در حال حاضر فعال نیستند.